Na 5 jaar breng ik in het voorjaar van 2019 weer een bezoekje aan Litouwen en zijn moderne, maar vooral sfeervolle hoofdstad. Ditmaal zijn we op doorreis naar buurland Wit Rusland, maar niet zonder even stil te staan in het mooie Vilnius. Daar pakken we de bus om verder zuidwaarts te keren en maken nog een tussenstop in het Litouwse kuuroord Druskininkai.

DRUSKININKAI

Met de bus vanuit Vilnius vertrekken we naar het 130km verderop gelegen meest zuidelijke stadje van Litouwen. 

Hier wonen nog weinig mensen, de gehuchten zijn klein en het zuiden is arm, vooral omdat de grond er weinig vruchtbaar is. Bovendien maakt men door een gebrek aan middelen nog altijd gebruik van oude landbouwmethoden. Voordeel hiervan is dat de tradities goed bewaard zijn gebleven zodat Zuid-Litouwen bij folkloristen een speciale betekenis heeft. Maar ook voor gewone bezoekers als wij is te zien hoe bijzonder deze authentieke landelijke levensstijl is in de hedendaagse maatschappij. Hoe vaak zie je nog gebeuren dat paard-en-wagen wordt verkozen boven de tractor?

Onderweg kunnen we genieten van een  heuvelachtig landschap met kronkelende rivieren.

Na een goede 2 uur komen we aan op het busstation van Druskininkai dat iets buiten het centrum ligt. Op de camping hebben we een cabine gereserveerd voor een overnachting in dit kuuroord waar het nog 10km is tot de Wit Russische grens.

Druskininkai ligt aan de rivier de Memel, hier ook wel Nemunas genoemd. 

De naam Druskininkai komt van het Litouwse woord druska, dat zout betekent en verwijst naar de geneeskrachtige zoutwaterbronnen die de basis van het kuuroord vormen.

De bosrijke omgeving met rivieren, meren, 12 mineraalwaterbronnen en verschillende parken trekken vele bezoekers. Er zijn dan ook veel hotels, appartementen bij particulieren en sanatoria die nu al goed bezet zijn. Het kuuroord is zo druk als een bijenkorf. Dat hadden we al gemerkt bij het boeken van de overnachting, veel hotelkamers en guesthouses waren maanden van te voren al volgeboekt. Het heeft een zeer gemengd publiek, van bejaarden en zieke mensen tot sportieve jongeren. De nationaliteiten zijn ook gemengd: Litouws, Pools, Duits, Russisch en Fins. 

Ook als je de behandelingen met zout water en modder liever overslaat, is het door de frisse lucht en de pittoreske ligging aan het Druskonismeer een plezierige plaats voor een tussenstop.

Het centrum is ruim opgezet en heeft met Vilniaus en Kudirkos twee voetgangersstraten die er dwars doorheen kruisen. Er is relatief weinig te doen in de zijstraten maar dat is logisch: het gaat hier om het relaxen. 

De kuuroorden liggen tegen de rivier aan, die zich om de stad slingert. Hier ligt ook de fontein waaraan de stad haar reputatie te danken heeft. Tegenwoordig kun je tegen betaling via een app op je telefoon een muzieknummer aanvragen en dan beweegt het water zich op het ritme van de muziek. We blijven een tijdje kijken in afwachting of de fontein gaat dansen, zelf willen we er niet voor betalen of uitzoeken hoe het precies werkt. Dan komt er een schoolklas en al gauw schalt er harde muziek door het park waardoor de fontein in werking wordt gezet, wat wel grappig is om te zien.

Dan slenteren we maar wat door het stadje, van het katholieke kerkje naar de azuurblauwe orthodoxe kerk die al van verre af te zien is. 

Even verderop bij het grote waterpark gaat een kabelbaan omhoog naar de skipiste die nu in het voorjaar niet in gebruik is, maar een mooi wandelgebied zal zijn geworden.

VILNIUS

Voordat we weer met Wizzair terug vliegen naar Eindhoven maken we nog een stadswandeling door de hoofdstad, waar we ook onze laatste nacht in Litouwen doorbrengen.

In Vilnius zelf nemen we de benenwagen, want het hotel waar we slapen en alle bezienswaardigheden liggen op steenworp afstand van elkaar.

De opvallende toeristische slogan die de Litouwse hoofdstad moet promoten; We Love Vilnius, but where is it? Als je 'm vindt is het geweldig. Het tweede deel: Vilnius, de g-spot van Europa

De historische binnenstad is een verzameling van kleine straatjes, barokke, gotische, renaissance en klassieke bouwwerken. En is in 't bezit van meer dan veertig kerken! Niet geheel verwonderlijk is dan ook de opname op de UNESCO Werelderfgoedlijst in 1994.

Vilnius is echter nog veel meer dan alleen maar een culturele bestemming. Zo kun je er blijkbaar uitstekend stappen of shoppen in het grootste winkelcentrum de Europa, Akropolis en staat de stad ook bekend om zijn fijne restaurantjes. Vilnius zit vol studenten, die niets liever doen dan wodka’tjes en biertjes wegtikken. De stad is ook een gewilde bestemming voor vrijgezellenfeesten.

Verder kan je net buiten Vilnius van ongerepte natuur genieten. Zo gauw je de stad uit rijdt is er niks meer dan uitgestrekte bossen. In 2009 werd Vilnius benoemd tot een van de culturele hoofdsteden van Europa. 

Daar staan we dan, vlak voor de stenen brug die je over het rustig kabbelende riviertje Vilnia brengt naar het schiereiland Užupis. Keurig heb ik mij gehouden aan de geboden die staan afgebeeld op een heus toegangsbord aan de hoofdingang van de republiek.

Ik heb een goed gemoed. Ik ben onthaast. Ik hou van kunst.

Leuke wijk voor overdag, ook wel het 'Litouwse Montmartre genoemd. De bijzondere sfeer valt ook wel te vergelijken met de Amsterdamse Jordaan. Hier regeren humor en hippies.

Wijkbewoners hebben deze oude, vervallen kunstenaarswijk waar ook veel studenten wonen, uitgeroepen tot een onafhankelijk ministaatje met een eigen vlag, een eigen president en een eigen grondwet. De regels van de grondwet hangen aan de muur. ‘Iedereen heeft het recht om lief te hebben.’ ‘Iedereen heeft het recht om voor de kat te zorgen.’ Dat soort regels in verschillende talen en zelfs in het Nederlands. De vrolijke wijk, die half omarmd wordt door de rivier de Vilnia is via een brugje te bereiken, waar de zelfverklaarde republiek het bord heeft staan als je over de rivier de wijk binnen loopt.

. 

De bronzen zeemeermin aan de Vilnia-rivier, zou volgens de overlevering bezoekers uit de hele wereld naar Užupis lokken. Met name langs de rivier, waar ook gezellige terrasjes te vinden zijn, zie je talloze kunstvoorwerpen. Kunst, daar draait het om in Užupis.

Aan een lange muur in de Paupiostraat is de opmerkelijke constitutie te lezen in diverse talen op metalen plakkaten. Artikel 3: 'Eenieder heeft het recht te sterven, maar het is geen verplichting.' Artikel 12: 'Een hond heeft het recht een hond te zijn'. Artikel 26: 'Eenieder heeft het recht zijn verjaardag wel of niet te vieren.' Sommige artikelen leiden tot meer dan alleen gegiechel bij groepjes toeristen. Artikel 5: 'Eenieder heeft het recht uniek te zijn.' Artikel 25: 'Eenieder heeft het recht van iedere nationaliteit te zijn.' Artikel 31: 'Eenieder heeft het recht onafhankelijk te zijn.' Artikel 32: 'Eenieder is verantwoordelijk voor zijn vrijheid.'

Niet verwonderlijk dat je als bezoeker van  Užupis al snel geneigd bent de vergelijking te maken met de Deense vrijstaat Christiania of de Parijse kunstenaarswijk Montmartre. Daar is niet iedereen in Uzupis even blij mee. Natuurlijk is hier vrijheid en kunst. Maar je vindt hier geen drugs zoals in Kopenhagen of prostituees zoals in Parijs. 

Natuurlijk kun je er om lachen, de republiek die 1 april als nationale feestdag viert, als grote onzin zien. Maar kunstenaars uit de hele wereld komen hier wonen voor inspiratie en misschien ook wel naamsbekendheid. Litouwse ambtenaren komen kijken waarom wij hier wel succesvol vuilnis kunnen recyclen. De vier crèches zijn een voorbeeld voor andere kinderopvangen in Vilnius.'

Vroeger hing hier in de hoofdstraat van Užupis een bord waarop 'straat van de dood' stond gekalkt'. 'Het was hier overdag onaangenaam en 's nachts gevaarlijk. Veel van de 19de-eeuwse huizen stonden op instorten, bewoners hadden vaak geen elektriciteit of warm water en de sociale problemen waren er groot.'
Zoals zo vaak lagen de oorzaken in de bewogen geschiedenis van Vilnius, Litouwen en dit deel van Europa.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verdreven de nazi's de veelal Joodse bewoners en verwoestten grote delen van Užupis. Gedurende de overheersing door de Sovjets, tot de Litouwse onafhankelijkheid in 1990, werd het gebied jarenlang aan zijn lot overgelaten en door zwervers, prostituees en drugshandelaren nagenoeg onleefbaar gemaakt. Toch trokken ook kunstenaars en bohémiens ernaartoe op zoek naar goedkope woningen en ateliers.

Tegenwoordig is Užupis misschien wel de populairste attractie van Vilnius aan het worden. 

Stijgende vastgoedprijzen zijn het gevolg van rijke Litouwers die huizen opkopen in de republiek. De uitwerking ervan zie je lopend in de straten en glurend door de talrijke gewelfde poorten en binnenplaatsjes: mooie gerenoveerde huizen staan zij aan zij naast halfinstortende panden. Dure Audi's staan geparkeerd naast roestige Oostblokauto's. Litouwers in maatpak en Wit-Russische sloebers zie je een kaarsje branden in de kleine Bartholomeuskerk.

Aan de ene kant heeft de stad vanwege haar omvang iets van een metropool, maar aan de andere kant heeft het overzichtelijke centrum ook iets heel intiems.

Misschien een tikkeltje overdreven wordt Vilnius soms ook wel 'Rome van het Noorden' genoemd. Dat zou te danken zijn aan de vele barokke gebouwen die de stad telt. Ook de kleine, nauwe straatjes in het centrum doen Zuid-Europees aan. Het oude centrum, Senamiestis, is gelegen aan de zuidoever van de Neris-rivier en is gemakkelijk te belopen. In deze delen heeft men veel gedaan aan karakterbehoud, wat deze tevens autoluwe stadsdelen heeft behoed voor sfeerbepalende winkelcentra en overheersende lichtreclames. Katedros Aikste, het 'Kathedraalplein' met de Stanislova Bazilika en de losstaande klokkentoren 'Belfry' is een uitstekend oriëntatiepunt voor de wandeling door de stad. Vanaf de daarachter gelegen Gediminas-heuvel met toren is een prachtig uitzicht op de oude binnenstad en de oude Joodse wijk. Ook de Gedimino Prospektas, de grote boulevard waar ook meerdere grote theaters, banken en overheidsgebouwen te vinden zijn, leent zich uitstekend voor een stadswandeling. Hier zijn ook de nachtclubs, discotheken en andere vormen van vermaak. Wij zeggen Vilnius: doen!

De tijd in Litouwen en zijn hoofdstad was wederom te kort. Na enkele citytrips hier hebben we een goede indruk gekregen van dit land en zijn bevolking. Eigenlijk zijn we nog lang niet uitgekeken.

Wie weet komt er nog wel eens een vervolg. Maar er is altijd een tijd van komen en een tijd van gaan. 

Het stadscentrum heeft een regelmatige  verbinding met de luchthaven, voor 1 euro staan we binnen een half uurtje weer in de vertrekhal.

De vliegtijd naar Eindhoven is twee uur, waar de klok weer een uur terug kan.