KROATIE

Trogir, Kaštela & Šplit

Het land met de duizend eilanden in het geografische hart van Europa en op het kruispunt van de Griekse en Romeinse cultuur blijft trekken. Of er daadwerkelijk duizend eilanden zijn weet ik niet, maar deze keer willen we in ieder geval het land weer wat verder gaan ontdekken. 

Vanuit Zadar, dat nog steeds door Ryanair verbonden wordt met Eindhoven, nemen we in april 2022 de bus naar Trogir, wat ook ons uitgangspunt wordt voor een kijkje en een wandelingetje langs kastelen en opnieuw maken we een stadswandeling in Split.

Historische plaatsen wakkeren mijn liefde voor het ontdekken van bijzondere plekjes aan en die zijn er genoeg in dit stukje Kroatie.

In deze schitterende historische regio aan het heldere water van de Adriatische zee, nodigt een hele reeks grotere en kleinere plaatsen voor de kust uit tot nadere verkenning. Niet voor niks promoot Dalmatië zichzelf als 'the Mediterranean as it once was'.

In de jaren negentig brak de trieste Joegoslavische burgeroorlog uit en was het even gedaan met de pret. Het land viel uiteen, Kroatië werd onafhankelijk en daarna krabbelde het land weer gauw op, zodat er nu weer volop genoten kan worden van het mediterrane leven en al het moois dat Dalmatië te bieden heeft.

TROGIR

Met de intercity bus vanuit Zadar rijden we in een goede drie uur over de kustweg met de bekende mooie uitzichten naar het museumstadje. We hebben een leuk huisje gevonden aan de rand van het historische centrum wat de komende dagen onze uitvalsbasis is. We zijn hier midden in Dalmatië, met de stad Split zo'n 25km verderop. Trogir bestaat eigenlijk uit drie verschillende delen, de stad zelf op het vasteland, het museumeiland en een deel van het schiereiland Čiovo hoort eveneens bij Trogir.

Het middeleeuwse centrum ligt op een schiereilandje dat door bruggen is verbonden met het vasteland en het eiland Čiovo. Als een echt openluchtmuseum is het helemaal voetgangersgebied, met de hele Dalmatische middeleeuwen in een notendop.
Het pittoreske centrum met de vele historische bezienswaardigheden prijkt sinds 1997 op de werelderfgoedlijst van Unesco en wordt ook wel klein Venetië genoemd. Alhoewel ikzelf die vergelijking wat ver vind gaan, kunnen het lichte marmer en de gele zandsteen van de  Renaissance gebouwen in de doolhof aan straatjes met toeristische pleintjes wel enige sfeer van Venetië en Italië oproepen. Onder Venetiaanse heerschappij maakte Trogir een bloeiperiode door, de leeuw van San Marco (het wapenschild van Venetië) zie je dan ook her en der door het historische centrum terug. 
De strategische ligging van het schiereiland, tussen het vasteland en het eiland Čiovo is Trogir veroverd door verschillende heersers. Door de jaren heen is het stadje in handen geweest van de Grieken, Romeinen, Venetianen en zelfs de Fransen. Al deze heersers hebben dan ook goed herkenbare sporen in de stad nagelaten.

In het moderne Trogir op het vasteland hebben we een huisje voor een paar dagen, niet ver van het busstation en de markt. Even verderop gaan we de brug over naar de oude stad. De stadsmuren en -poorten zijn allemaal nog in uitstekende staat. Over de brug komen we uit bij de noordelijke Poort van het Vasteland uit de 17de eeuw. Bovenop staat een beeld van St Laurentius, beschermheilige van de stad.

In het westen liggen de Poort van de Zee en de St Marcustoren, en in het zuiden de stadspoort die uitkomt op het Trogirskikanaal. De dubbele deuren van die laatste zijn met puntige klinknagels bezet. Ernaast ligt het portiershokje waar vreemdelingen geduldig op de toestemming van de magistraat moesten wachten voordat ze de stad mochten betreden.

Nadat we achter de middeleeuwse muren door het stadje slenteren, komen we in de wirwar van straatjes en pleintjes. Maar het is helemaal geen straf om hier rond te dwalen, verdwalen is onmogelijk op het kleine eilandje. Ieder steegje eindigt aan zee of je komt weer bij het centrale plein Ivan Paula II Trg uit. Het stadsplein draagt de naam van Paus Johannes Paulus II, die er in 1991 als de kippen bij was om het onafhankelijke Kroatië te erkennen. Rond het plein staan bouwwerken als de kathedraal van San Lorenzo uit, één van de mooiste kerken van Dalmatië, vooral wat het interieur betreft. Het portaal van de hoofdentree heeft een bijna uitzinnig gedecoreerde omlijsting en schuilt onder een grote, met kruisgewelven overdekte voorhal.

Aan hetzelfde plein verrijst tegenover de kathedraal het Cipiko paleis, dat eigenlijk gewoon een groot woonhuis van een heel belangrijke familie in de 15de eeuw was. Het is niet voor publiek geopend, maar je kunt toch even de gotische façade van dichtbij bekijken. In het portaal staat een houten haan, dat zou een trofee zijn die meegebracht is van de slag bij Lepante in 1571 tussen de Venetianen en de Ottomanen. Ernaast staat een bewerkt houten beeld van de godin Fortuna dat tijdens dezelfde veldslag de boeg van het admiraalschip van Cipko sierde.

Nog steeds aan het centrale plein ligt een loggia uit 1471, bekroond met een kleine toren. Er werd niet alleen recht in de open lucht gesproken, er werden ook gevangenen in voorlopige hechtenis gehouden en voorstellingen gegeven, net als in de Italiaanse renaisancesteden zoals Florence. 

Het zal wel een kwestie van smaak zijn, of misschien ben ik inmiddels wat teveel verwend maar ondanks de aanwezigheid van veel monumenten lijkt Trogir een beetje de sfeer te missen die sommige andere historische plaatsen langs de Adriatische kust in overvloed hebben. Misschien is het de tijd van het jaar, of de enigszins benauwende ligging tussen de heuvels van Čiovo en de uitlopers van het Kozjakgebergte op het vasteland waardoor het weids uitzicht over het water ontbreekt of misschien wat anders, maar Trogir komt overdag wel een beetje doods over. 

Al kuierend door de kronkelige straatjes met natuurstenen huizen en de vele kerkjes komen we ook vanzelf uit bij een ander imposant monument, de Genuese vesting Kamerlengo in de zuidwestelijke hoek van het schiereilandje. 

In de 15e eeuw werden tussen de vesting en het eiland Čiovo aan de overkant zware kettingen gespannen, zodat geen enkel schip zonder toestemming de haven kon binnenvaren.

Čiovo eiland

Op het schiereiland ten zuiden van Trogir werden in de middeleeuwen melaatsen en gevangenen naar deze dorre en woeste heuvel verbannen. Vandaag is het een buitenwijk aan de rand van de zee met tal van vakantieverblijven en een aantal architecturale wangedrochten. Verderop ligt het dorp Slatine met vooral in het hoogseizoen veel toeristen die hier dan van zon, zee en strand genieten. Wij hebben er niet zoveel te zoeken en keren terug naar ons tijdelijke huisje aan de andere kant van het stadje.

Šibenik

Onderweg naar Trogir houden we een korte tussenstop in Šibenik, waar we enkele jaren geleden ook al waren.

Split

Het centrale deel van Dalmatië wordt  beheerst door havenstad Split, na hoofdstad Zagreb de tweede grootste van Kroatie.

Voor de kust ligt een eilandengroep van zowel grote als kleine paradijselijke eilanden en hier vertrekken diverse ferry's die kant op. 

Vanuit Trogir moeten we weer even de ogen sluiten voor de naargeestige buitenwijken van Split, het industriegebied en de drukke moderne wijken lijken zich als een inktvlek van lelijkheid om de stad te hebben uitgespreid. Hierdoor laten we ons niet meer misleiden, wetende dat in de binnenstad zelf een prettige sfeer hangt. Enkele jaren geleden hebben we een mooie citytrip gemaakt in deze stad aan de Adriatische kust die allesbehalve een doodse museumstad is. Stel je een centrum voor waar bijna 3000 mensen al meer dan 1600 jaar lang wonen in wat ooit een van de prachtigste paleizen van Romeinse keizers was. Je zou kunnen stellen dat de binnenstad zich in het paleis gevestigd heeft...

Tussen de Adriatische zee en het paleis ligt de Riva, de lange boulevard aan de waterkant met veel terrassen en bankjes om onder de palmen te genieten van het uitzicht of een drankje. Even verderop vertrekt de ferry en kun je de eilanden al zien liggen. 

De haven ligt tegenover het paleis van Docletianus, rederij Jadrolinija verzekert de meeste bootverbindingen met verschillende soorten boten. De klassieke ferryboten doen er wat langer over en nemen zowel passagiers als voertuigen mee, als je als voetganger wat sneller op je plaats van bestemming wilt zijn kun je ook met de catamaran. Nu buiten het hoogseizoen is de keuze niet zo reuze, maar er zijn nog steeds verbindingen met diverse eilanden. We besluiten niet te gaan varen, maar weer een dag in de stad zelf door te brengen. Het is een mooi weerzien en we ontdekken ook nog nieuwe straatjes en steegjes in het historische centrum.

Split dankt zijn naam in feite aan de Romeinse keizer Diocletianus, die besloot op een schiereiland aan de kust een enorm paleis voor zichzelf te bouwen. Na zijn pensioen kon hij er nog enkele jaren van genieten, maar na zijn dood werd het niet meer gebruikt door andere keizers.

Toen later de regio aangevallen werd door Slavische stammen en andere binnenvallende vijanden, vluchtten de overlevenden naar het voormalige paleis om veiligheid te zoeken achter de hoge vestingmuren. Ze bouwden er een nieuw bestaan op onder Byzantijns en later Kroatisch-Hongaars gezag. Er verrezen huizen, kerken en bestuursgebouwen tussen de muren van het paleis en later ontstonden de nieuwe stadsdelen rond het paleis.

De ironie van de geschiedenis wil dat het mausoleum van Diocletianus, zelf een fanatiek chirstenvervolger, al snel werd getrafnsformeerd tot kathedraal. Het is zelfs een van de oudste katholieke kathedralen ter wereld. 

De keizer zal zich in zijn graf omgedraaid hebben, zeker als hij wist dat het gebedshuis werd gewijd aan Sint Domnius, de beschermheilige van de stad die juist door Diocletianus ter dood werd veroordeeld.

KAŠTELA

Tussen Trogir en Split liggen aaneengesgroeid zeven voormalige vissersdorpen, die samen Kaštela (kastelen) worden genoemd. Deze strook bebouwing langs de Kaštelabaai (Kaštelanski zaljev) dankt zijn naam aan de kasteeltjes die aristocraten uit Trogir hier in vroegere eeuwen lieten bouwen als buitenverblijf. Deze versterkte woonhuizen boden Trogir en Split bescherming tegen aanvallen van piraten en andere onverlaten. Eromheen ontstonden vissersdorpen, die allemaal naar de respectievelijke kastelen genoemd werden, Kaštel Sućurac, Kaštel Gomilica, Kaštel Lukšić et cetera. Ook de luchthaven van Split, Kaštel Airport, heeft haar naam aan deze buitenverblijven te danken. Een paar dorpen hebben strandjes, terwijl Kaštel Gomilica het schilderachtigste van de zeven is. Het kasteel staat hier met enkele huizen eromheen fotogeniek te wezen op een klein, vierkant eiland, dat met een brug aan het vasteland vastzit. Dit kasteel werd niet door de adel maar door Benedictijnse nonnen gebouwd. Het ligt 40 meter van de kust en heeft haar eigen stenen brug. Rondom Kaštel Gomilica zijn opnames gemaakt voor Games of Thrones, waar het kasteel als filmset diende voor de stad Braavos.

Kaštel Štafilić  Kaštel Novi  Kaštel Stari  Kaštel Lukšić  Kaštel Kambelovac  Kaštel Gomilica  Kaštel Sućurac

In de serie van de 7 kleine vissersdorpen staan de kastelen In iedere plaats direct aan zee. Van deze 7 kastelen waren er oorspronkelijk nog 9, maar die lagen verder van de zee af. Ook al worden ze kastelen genoemd, het zijn meer een soort grote, versterkte woonhuizen. De meeste van deze kastelen werden gebouwd in de 15^een 16^eeeuw door de adel van Trogir en Split, ter verdediging tegen de Turken. In ieder kasteel konden meerdere families schuilen. Op deze strategische locatie, tussen de Baai van Kaštela en het Kozjak gebergte, kon men zich goed verdedigen.

Momenteel biedt het kasteel nog steeds onderdak aan de dorpsbewoners, wellicht met het paleis in Split als voorbeeld. Er hangt nu een sfeer als in een soort van authentiek volksbuurtje. Uiteraard zal het er hier in het hoogseizoen anders uit zien, als de zonaanbidders de strandjes bevolken. In het kasteel verschijnen al enkele vakantiewoningen voor de verhuur aan toeristen. Een uniek vakantieverblijf als je het mij vraagt en hopelijk blijft dit pareltje nog lang onondekt voor het grote publiek.

Kaštela heeft een van de langste promenades van heel Kroatië, met een lengte van 8km. Het pad begint bij de Nehaj toren in Kaštel Stafilic en loopt helemaal door naar Marina Kaštela (tussen Kaštel Gomilica en Kaštel Sucurac). Misschien is dit wel de mooiste wandeling in het hele land, met aan de ene kant de heldere blauwe Adriatische zee en aan de andere kant de prachtige oude dorpen met hun kastelen. In de dorpen hangt een authentieke sfeer, we drinken koffie op het dorpsplein tussen de locals. Wellicht is dit in het hoogseizoen anders, kan me niet voorstellen dat deze pareltjes onontdekt blijven. Maar gelukkig ontbreekt nu het grote toerisme hier en gaat het dorpsleven z'n rustige gangetje.

..........ONLY DEAD FISH GO WITH THE FLOW........

.