Θεσσαλονίκη

Griekenland is een van mijn favoriete landen waar ik nooit genoeg van kan krijgen en in de vroege zomer van 2022 gaan we weer eens die kant op. In dit veelzijdige land is zoveel te zien, beleven en ontdekken dat het zeker de moeite waard is om steeds voor terug te komen. Om de meer dan 225 bewoonde eilanden en alle interessante plaatsen op het vasteland te bezoeken hebben we nog wel ff te gaan! Hoogste tijd dus voor weer eens een nieuw rondje door de Helleense Republiek, zoals het land officieel heet. Waar het verre verleden en het heden bij elkaar komen, met grote steden en lege hellingen, besneeuwde toppen en zandstranden, klassieke tempels en drukke vakantieoorden. 

Alhoewel Athene tegenwoordig steeds populairder wordt voor een citytrip, is het Griekse vasteland vaak minder voor de hand liggend als vakantiebestemming. Desondanks, of juist dankzij het ontbreken van massatoerisme zeker niet minder interessant. De op een na grootste stad van Griekenland maakte 2000 jaar lang deel uit van grote rijken en diverse grote bouwwerken in de stad getuigen hier nog van.

Ryanair vliegt vanuit Eindhoven naar Thessaloniki, de hoofdstad van het district Grieks Macedonië in het noorden van het land en wij gaan mee!

De metropool Thessaloniki is met meer dan 1 miljoen inwoners de tweede stad van Griekenland, met een universiteit van 80.000 studenten. De stad ligt op een helling die tot de burcht omhoog loopt. Het nieuwe centrum ligt aan de kust van de Thermaïsche Golf en verspreid in dit deel van de stad liggen de antieke ruïnes, musea en kerken. De markten zijn ouderwets gezellig en de cafés en taverna's modern ingericht. Niet de grote warenhuizen, maar een groot aantal kleine winkeltjes zorgen voor afwisseling.

Het oude centrum, Ano Poli of Upper Town, ligt hogerop en is ommuurd door oude Byzantijnse stadsmuren. Er is een acropolis Eptapyrgio op het hoogste punt met tegenwoordig een cultureel museum. Deze wijk heeft de sfeer van een gemoedelijk dorp.

We beginnen onze stadswandeling aan de waterkant op de Paralia, de wandelpromenade, ook een geliefd tijdverdrijf onder de lokale stadsbevolking. Hier vind je straatartiesten, maar ook picknicks en spontane feesten. Over de kilometers  lange boulevard komen we vanzelf terecht op het Aristotelousplein, ontworpen door een Franse architect nadat het oude centrum in 1917 door brand werd verwoest. Het Aristotelesplein is het  grootste plein van Thessaloniki en de terrassen worden hier druk bezocht door locals en toeristen. Het Aristotelis plein speelt een belangrijke rol in het sociale, culturele en politieke leven, niet alleen van de stad, maar ook van het land. Er zijn hier verschillende grote bijeenkomsten en politieke toespraken georganiseerd. Bovendien wordt het plein gebruikt voor vele culturele evenementen, zoals festivals en de jaarlijkse kerst- en carnavalvieringen.

De twee zijden van het plein worden ingenomen door belangrijke gebouwen. Aan de linkerkant bevindt zich Electra Palace Hotel, een van de beste vijfsterrenhotels in Thessaloniki en aan de rechterkant staat een van de bekendste bioscopen van de stad, de Olympion Theatre-bioscoop. Dit is de locatie van het jaarlijkse internationale filmfestival van Thessaloniki.

Verderop aan de waterkant ligt een icoon van de stad, de Witte Toren of  Lefkos Pyrgos, is het meest bekende monument van Thessaloniki en het symbool van de stad vanwege zijn prominente plaats, lange geschiedenis en imposante architectuur. Deze werd gebouwd als verdedigingsbolwerk door de Ottomanen, die hem Leeuwentoren noemden. Deze 37 meter hoge toren werd in de 16e eeuw gebouwd en aanvankelijk was het een uitkijkpost en versterking van de stadsmuur. De toren was omgeven door lange verdedigingsmuren die het gebied omsloten en zware kanonnen konden dragen. Deze muren werden gesloopt in het begin van de 20e eeuw. Het gebouw heeft verschillende functies gehad, zo was het een tijd een gevangenis voor zwaar gedetineerden. Vanwege zijn bekendheid als een beruchte gevangenis stond de Witte Toren bekend als "Tower of Blood" (Kanli Kule) of Red Tower. Het werd omgedoopt tot Witte toren (Torre Blanca) nadat het in 1891 was witgekalkt en is nu in gebruik als museum voor de geschiedenis van de stad. 

De stad biedt uitzicht op de berg Olympus, maar herbergt ook bezienswaardigheden die door de mens zijn gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan de stalen parpaplu's van beeldhouwer George Zongolopoulos, die in 1974 werden geïnstalleerd toen Thessaloniki culturele hoofdstad van Europa was. En achter de witte toren ligt direkt aan zee in Nea Paralia, het zes meter hoge standbeeld van Alexander de Grote. 

De Macedonische wereldveroveraar, opgeleid door de grote Aristoteles himself, erfde na de dood van zijn vader een machtig koninkrijk en een ervaren leger. Alexander gebruikte enkele van de meest geniale strategieën en militaire tactieken en eindigde zo in enkele van de grootste triomfen in de menselijke geschiedenis. Hij veroverde vanuit Griekenland Perzië met alle landen eromheen en creëerde zo een enorm rijk dat zich uitstrekte van Griekenland tot Egypte en India. De beroemde vorst en legeraanvoerder heerste zo al op 30- jarige leeftijd over een van de grootste rijken uit de wereldgeschiedenis. 

Zijn grote succes was van korte duur, al op 32- jarige leeftijd stierf hij in Babylon, voordat hij zijn plannen om Arabië te veroveren tot uitvoer kon brengen. Na zijn dood viel het rijk uiteindelijk weer uiteen.

Het is heerlijk om over de boulevard aan de kade te slenteren en over de zee uit te kijken. Een stadswandeling blijft de beste manier om een stad te leren kennen, alleen in Thessaloniki liggen de interessante plekken wel wat ver uit elkaar. Ook is het een flinke klim naar de bovenstad en dat is zeker gezond na het heerlijke Griekse eten en drinken, maar bij bijna 35 graden voor ons wat teveel van het goede.

Om alle toeristische bezienswaardigheden mee te pikken kun je natuurlijk een van de toeristische hop-on hop-off bussen nemen. 

Een goed alternatief is buslijn 50, de 'cultural bus route' van het lokale vervoerbedrijf OASTH, deze route gaat ieder uur langs de belangrijkste historische monumenten in de stad en één buskaartje voor maar € 2,00 is de hele dag geldig.

Keizer Galerius bouwde een keizerlijk paleiscomplex in Thessaloniki, waarvan de Galerius boog (kamara) en Rotonda basiselementen waren. Op de ruïnes van de in het jaar 297 opgerichte triomfboog laten talrijke reliëfs de wrede gruweldaden van deze zegevierende keizer zien. In zijn oorspronkelijke vorm had de boog vier hoofdpijlers en vier secundaire pijlers, twee aan de noordkant en twee in het zuiden. Tegenwoordig zijn nog maar twee van de belangrijkste pijlers en een van de secundaire pijlers aanwezig en gerestaureerd. De Galeriusboog herinnert aan de lange, rijke Romeinse geschiedenis van de stad en was samen met de Rotonda onderdeel van een groter complex dat het paleis van Galerius omvatte. De resten van zijn monumentale paleis, op 200m hiervandaan, laten zien hoe comfortabel zijn leven als overwinnaar was.

De Rotónda van Galerius is het oudste monument van de stad en ligt even voorbij de Galeriusboog. Het kolossale ronde gebouw uit de 4e eeuw was volgens veel archeologen oorspronkelijk een mausoleum voor keizer Galerius en een Romeinse tempel.

Echter de meningen zijn hierover verdeeld, andere historici beweren dat hier allerlei evenementen gehouden werden door hogere functionarissen en Galerius zelf.  Uiteindelijk werd het door toevoeging van een uitbouw veranderd in een christelijke kerk. Nadat het 1200 jaar lang een christelijke tempel was, werd het tijdens de Ottomaanse bezettingsperiode in 1590 omgebouwd tot moskee, waarvan de minaret nog steeds het gebouw siert. 

Tegenwoordig worden er verschillende discussies gevoerd over het gebruik ervan als museum of kerk.

Een centrale koepel (30 m hoog) bekroont de Rotonda. Een prachtig versierde straat, vol met kolommen, verbond dit belangrijke cilindrische gebouw met de triomfboog in het zuiden. Bij de verandering in een christelijke tempel werd het gebouw versierd met enkele prachtige oudchristelijke mozaïeken die heiligen en martelaren afbeelden.

De dikke muren van het gebouw verklaren waarom de Rotonda door de eeuwen heen een aantal verwoestende aardbevingen heeft overleefd. 

Ondergrondse winkelcentra kenden de oude Romeinen al, 2000 jaar geleden. Op het Forum Romana aan de bovenkant van het Aristoelousplein zijn delen ervan bewaard gebleven.

Agora is de Griekse benaming voor plein of marktplaats (letterlijk verzamelplaats) en het was in vroeger tijden het politieke-, religieuze- en handelscentrum van een stad. Het was vooral de plek waar het sociale leven zich afspeelde, een ontmoetings- en vergaderplaats voor mannen, want het werk werd in de regel door de vrouwen en slaven gedaan. Om de agora met het marktplein, zuilen en hallen heen stonden vaak tempels die gewijd waren aan verschillende goden.

 Het oude Forum -of Agora- in Thessaloniki stamt uit de Romeinse tijd en is een groot tweeterrasforum met stoa's van twee verdiepingen, die in de jaren zestig toevallig werden opgegraven.

Het forumcomplex beschikt ook over twee Romeinse baden, waarvan er één is uitgegraven terwijl de andere is begraven onder de stad, en een klein theater dat ook werd gebruikt voor gladiatorenwedstrijden.

In verder parkachtig gebied is een klein openluchttheater waar soms nog concerten worden gegeven.

Bey Hamam, of Baths of paradise, is een Turks badhuis midden in het centrum, tussen het Aristotelousplein en de Agora langs de drukke Egnatia street. Het was het eerste Ottomaanse bad in Thessaloniki en het laatste dat nog overeind staat. De baden werden gebruikt tot in 1968, waarna ze in handen kwamen van de Griekse Archeologische Dienst. Na de verwoestende aardbeving in 1978 werden de baden gerestaureerd en gebruikt voor culturele doeleinden zoals tentoonstellingen. Momenteel is het badhuis gesloten.

Rondom het badhuis zijn er bouwwerkzaamheden voor de metro gaande, waarvan het grootste deel van de hoofdlijn in 2023 geopend moet worden, na jaren van vertraging voornamelijk door archeologische vondsten en de financiele crisis.  Het systeem zal volledig zonder bestuurder op afstand worden geregeld.

Sophia betekent wijsheid. In deze kerk, de Agia Sophia uit de 8e eeuw is ze meerdere malen met haar dochters, geloof, hoop en liefde afgebeeld. Het is een kleinere maar identieke versie van de grote Agia Sofia kerk in Constantinopel (Istanbul). Deze Orthodoxe kerk werd in 1200 een Katholieke kerk en in 1523 werd het na de bezetting door de Ottomanen een moskee. Pas na de bevrijding van de Ottomaanse bezetters in de 19e eeuw, werd de Agia Sofia weer Grieks. 

Naast de kerk van Agia Sofia zijn onder de grond de ruïnes van oude Romeinse baden. Deze baden gebruikten de Christenen rond de derde eeuw om zich te laten dopen. Omdat het door de Romeinen verboden werd, doopten de Christenen zich in ondergrondse tunnels. Deze tunnels mag je bezoeken, de ingang van deze tunnel is in de ondergrondse kerk, naast de baden. Hier is ook de kerk van Johannes de Doper. Via de kerk kun je naar beneden waar tunnels zijn en waar Christenen zich voor de Romeinen verscholen.

De heilige Dimitrios beschermt de stad al meer dan 1500 jaar, zij het met wisselend succes. Geen orthodoxe gelovige zal de stad verlaten zonder hem eer te bewijzen. Daarom is het rond zijn ziveren sarcofaag altijd druk. 

Waar hij in het jaar 303 als martelaar stierf, kun je zien in de crypte die is opgebouwd uit delen van een oud Romeins badhuis.

Onder de kerk zijn de catacomben te bezichtigen en met een beetje fantasie kun je de wreedheden die hier hebben plaatsgevonden levendig voorstellen.

De jonge Griekse commandant van het Romeinse leger Dimitrios, die het Christelijk geloof verkondigde, werd gevangen genomen, gemarteld en overleed in de gevangenis. Deze Dimitrios werd later heilig verklaard en sindsdien is Agios Dimitrios de beschermheilige van Thessaloniki. Ter ere van Agios Dimitrios worden sindsdien jaarlijks grote feesten in de stad gehouden.

Deze kerk wordt door de lokale bevolking om religieuze, historische en artistieke redenen beschouwd als de belangrijkste kerk van Thessaloniki. De Dimitrioskerk kan een groot aantal gelovigen ontvangen,  vaak hoor je in de kerk gregoriaans gezang: dat zijn dan Russische toeristen, Grieken zingen niet in de kerk.

Als de avond valt bevolken studenten de straatjes van Ladadika, het vroegere domein van olie- en specerijenhandelaars. Waar ooit de fabrieken waren, speelt zich nu het nachtleven af. De naam Ladadika betekent letterlijk winkels die olie verkopen, met een link naar olijfolie. Deze buurt, dichtbij de haven en het centrum, was oorspronkelijk het handelscentrum met de markt en een grote bazaar. Nu is het een soort van Stratumseind van Thessaloniki, overdag levendig met de vele terrasjes, maar blijkbaar vooral tot in de vroege uurtjes the place to be. Veel van de kleurrijke panden zijn tegenwoordig bezet door de locale horeca. In de hippe bars, pubs, trendy eetgelegenheden en clubs gaat het 24 uur per dag door. 's Morgens zijn de terrassen al gevuld en vroeg in de avond wordt er gegeten, waarna tegen middernacht de muziek harder gaat en de eetgelegenheden veranderen in een soort van discotheken waar de Grieken dansen tussen en op de tafeltjes.

In enkele straatjes hebben de pandjes hooguit twee verdiepingen en zijn een autovrije zone. Het wandelgebied sluit bijna naadloos aan bij de grootste winkelstraat Tsimiski en het Eleftherios plein.

Alhoewel het hotel waar we een paar dagen verblijven in de buurt van deze wijk staat, laten wij het nachtleven voor wat het is. Afgezien dan van de geluidoverlast die het oplevert en ons uit de slaap houdt. Als we 's morgens vroeg op de bus naar de luchthaven staan te wachten, overheerst het gevoel toch de hele nacht gedanst te hebben.  We zitten in een overvolle bus met doorzakkers die richting hun bed gaan als voor ons een nieuwe dag begint.

Thessaloniki hoort wat mij betreft zeker niet bij de mooiste steden van Europa. Een bezienswaardig historisch centrum kent deze stad niet meer nadat de oude stad helaas in zijn geheel door brand is verwoest. Alhoewel kris kras door de stad wel wat bezienswaardigheden staan, moeten ze het hier vooral hebben van de sfeer buiten de stad. Het hectische centrum met het luidluchtige verkeer en de lelijke betonnen blokkendozen is voor mij veel te druk en chaoatisch.  Hier en daar is de Griekse gezelligheid wel voelbaar op sommige pleintjes en in de spaarzame autovrije smalle straatjes net buiten de binnenstad. Het was prima voor mij om me paar middagen onder te dompelen in het Griekse stadsleven en daarnaast een goed uitgangspunt om het noordelijk deel van het land te ontdekken.