RAGUSA & SIRACUSA

CATANIA

Omdat we een late vlucht hebben en pas in de avond aankomen in Catania blijven we overnachten in een B&B tegenover het theater Bellini. In 2014 was ik hier ook al en hoewel Catania een aardige stad is, willen we nu na een kijkje op de vismarkt weer verder. Ieder uur vertrekt er een bus vanuit het busstation in het centrum via Catania luchthaven richting Ragusa.

RAGUSA

Ragusa is een aardige stad, een verademing na het hectische Catania. De busterminal ligt in Via Zama, ongeveer 2km van het centrum en de B&B waar we de komende dagen gaan verblijven. De vriendelijke gastheer komt al aanrijden voor een lift. De B&B ligt aan de rand van het moderne centrum, tegenover de duomo op loopafstand van Ibla. De Corso Italia ligt om de hoek en van hieruit dalen trapstraatjes af naar de doollhofachtige benedenstad Ragusa Ibla. Omdat men het na de aardbeving van 1693 niet eens kon worden over de wijze waarop de stad moest worden herbouwd, liggen er tegenwoordig twee Ragusa's; het betoverende Ragusa Ibla op de plek van de oorspronkelijke stad en op een andere heuveltop aan de overkant van een diepe dalkom de levendige, als schaakbord aangelegde bovenstad Ragusa Superiore.

Bij de wederopbouw werd de stad voorzien van magnifieke monumenten, vooral in Ibla. De duomo staat boven aan een trap waarvan de eerste trede ligt op de Piazzo Duomo, het middelpunt van Ibla. De dom is gebouwd op de fundamenten van de San Nicolo, die de aardbeving niet heeft doorstaan. De gevel biedt een indrukwekkende aanblik, drie rijen zuilen in combinatie met de monumentale trap en de koepel. Binnen zijn schilderingen te zien uit verschillende perioden en gebrandschilderde ramen.

De heuvel van Ibla was waarschijnlijk al voor onze jaartelling bewoond en kent dus een rijke geschiedenis. Samen met diverse andere barokke stadjes in de Val di Noto zijn de mooie oude straatjes met prachtige architectuur werelderfgoed.

SCICLI

Vanuit Ragusa rijdt er enkele keren per dag een boemeltreintje naar Syracusa en doet onderweg ook de plaatsjes op de route aan zoals Modica, Scicli, Avola, Noto en nog enkele andere.

Ook Trenitalia is druk aan het automatiseren, vele stations worden gesloten en de loketten die tot voor kort nog bemand waren zijn inmiddels helaas vervangen door ticketautomaten.

In Scicli (wordt uitgesproken als shikli) heeft de gemeentepolitie zijn intrek genomen in het voormalige stationsgebouw in het centrum van de nieuwe stad, dat zo'n 12km van Modica ligt..

Van daaruit is het is een korte wandeling met veel trappenstraatjes naar centro storico, het historische centrum van het plattelandsstadje. Ook dit barokjuweel staat op de werelderfgoedlijst van de Unesco vanwege de ongetwijfeld veel gefotografeerde palazzi die zich hier aaneen rijgen.

Het plaatsje met zijn heuvelige steegjes, beeldschone gevels en zonnige pleintjes doet nu, buiten het toeristenseizoen heel Italiaans aan. Op het Piazza Italia, dat met een grote concentratie aan barokke gebouwen wordt gedomineerd door de Chiesa San Ignazio, komen op deze zonnige dag de hangouderen van het dorp samen op de bankjes voor de kerk.

Op de achtergrond liggen de overblijfselen van een kasteel hoog op zijn rots.

.

MODICA

De oude hoofdstad van het graafschap Modica ligt 15km van Ragusa, een kwartiertje met het boemeltreintje. Modica Alta ligt op de heuvel en is via trappen verbonden met het lager gelegen Mocia Bassa. De benedenstad is  buitengewoon levendig en hectisch, de smalle steegjes en trappenstraatjes van het historische centrum komen samen op de drukke slagader van de stad, de Corso Umberto 1.

Daar is ook het voornaamste plein met de meeste kerken, adelijke paleizen en veel winkels. Ook in Modica bepaalt de barok het stadsbeeld, in het bijzonder geldt dit voor de beide hoofdkerken; de San Peitro  en de San Giorgio met zijn vijf portalen en 250 monumentale trappen.

NOTO

Het volgende barokke werelderfgoed waar het boemeltreintje stopt is Noto, 37km ten zuiden van Syracusa. Vanuit het treinstation is het een kwartiertje lopen naar het stadsparkje, waarachter de Porta Reale de monumentale poort vormt tot Noto's slagader, de corso Vittorio Emanuele.

Nog in 1989 verkeerde dit stadje in ruïneuze staat, bij veel gebouwen viel nauwelijks meer te onderscheiden wat ouder was: het gebouw zelf of de stellage waarmee het gestut werd. Pas 20 jaar geleden (1996) toen na een lichte aardbeving de koepel van de dom instortte, kwam een discussie op gang die de bureaucratische molen van stadsrenovatie op gang hielp. Die schreeuw om hulp heeft geresulteerd in een plaatsing op de werelderfgoedlijst in 2002. Sindsdien doen architecten en steenhouwers hun best de afbrokkelende façades en verweerde tufstenen bloemen weer in een bloeiende tuin van steen te veranderen. Hier en daar ziet het er zelfs wat erg gloednieuw en overgerestaureerd uit.

Het hart van het stadje is het grandioze Piazza Municipio met de cityhal in het Palazzo Ducezio en aan de overkant de kathedraal, waarvan de kolossaliteit nog eens wordt benadrukt door de uitnodigende brede trap die er aan vooraf gaat.

Ook hier domineren op deze zonnige winterdag de plaatselijke hangouderen het straatbeeld, maar ik zie ook de eerste toeristen rondslenteren en in de hoofdstraat overheersen de souvenierswinkeltjes. Er zijn maar liefst drie zwaarbemande toeristinformatie buro's open op een steenworp van elkaar, waar meer mensen achter de buro's zitten dan er vandaag toeristen zijn.

De huizen in dit deel van het eiland zijn na de aardbeving opgebouwd met het licht kalkzandsteen uit de omgeving, dat kort na het uithouwen gemakkelijk te verwerken is en vervolgens hard wordt bij contact met de lucht. Het krijgt dan een grijze of donkergele kleur. In de bergen, waar de lucht nog zuiver is, raakt de steen bedekt met korstmossen, dichter bij de zee wordt het aangevreten door de zoute lucht en verbrokkelt het tot zand. Geen andere steensoort werkt zo inspirerend op de fantasie van beeldhouwers, de huizen zijn rijkelijk versierd: portalen met bloemenranken, lijst- en balkwerk en vooral balkons met fabeldieren, dwergen, nimfen en monsters, gevels met krullen, zuilen en balustraden en  beelden op de rand van de daken.

SYRACUSA

Syracusa was al in de oudheid een heel belangrijke stad en vandaag de dag herbergt geen enkele stad op het eiland zoveel kunst- en cultuurschatten uit de meest uiteenlopende tijdperken.

Ook deze stad bestaat uit twee delen, het geanimeerde en vrolijke oude stadscentrum met zijn kleine straatjes is gebouwd op het schiereiland Ortiga, dat met twee dammen is 'vastgemaakt' aan de moderne stad op het vasteland.

Centraal in de oude stad bevindt zich het Piazza Archimede met enkele pallazi uit de 18de eeuw. Even verderop aan het Piazza Duomo, springt de imposante barokke gevel van de domkerk in het oog.

Het begon allemaal met een ramp; in 1693 verwoestte een enorme aardbeving heel het zuidoostelije deel van Sicilië. Binnen een paar minuten lagen de middeleeuwse dorpen en steden volledig in puin.

Hoe verschrikkelijk het allemaal ook moet zijn geweest voor de bewoners, voor architecten was dit hét moment. Zij hoefden geen rekening te houden met bestaande structuren en konden hun ideeën over de ideale barokke stad verwezenlijken. Steden als Ragusa en Modica werden samen met enkele andere plaatsen in de omgeving volledig op de tekentafel ontworpen en staan een paar decennia later nog steeds in volle glorie te pronken.

De kerken en paleizen met hun majestueuze trappen, gedetailleerde ornamenten en sierlijke gevels in deze barokjuweeltjes zijn een van de hoogtepunten van het hele eiland.

Januari en februari zijn de maanden met de minste toeristen op Sicilië en dus de beste tijd om het echte Siciliaanse leven mee te maken. Het weer was afwisselend, enkele buien maar ook vele zonnig perioden en zeg nou zelf; wat is er nu heerlijker om in januari buiten in het zonnetje een cappuccino te kunnen drinken en heerlijk lunchen met een glaasje Italiaanse wijn op een terrasje in hartje winter?